Magallanes

Ο Πορτογάλος Μαγγελάνος, ο πρώτος που έπλευσε στα αφιλόξενα νερά της Παταγονίας, πριν από 5 αιώνες... Υπήρξε βετεράνος των πορτογαλικών κτήσεων στην Ινδία, έχοντας συμμετάσχει σε αρκετές μάχες και ταξίδια. Ήταν αναμφίβολα ένας πολύπειρος καπετάνιος, διοικητής και στρατιωτικός, διαπνεόμενος από την επιθυμία για την διάνοιξη νέων θαλάσσιων δρόμων... Ένας ακόμα πορτογάλος στην υπηρεσία του ισπανικού στέμματος, ο οποίος όμως κατάφερε το αδιανόητο για την εποχή του... Να φύγει από την Ισπανιά προς τα δυτικά και να γυρίσει από τα ανατολικά... Ο ίδιος δεν κατάφερε να δει αυτό τον άθλο να πραγματοποιείται καθώς σκοτώθηκε από ιθαγενείς στις Φιλιππίνες, σε μια πολύ σημαντική καμπή του όλου ταξιδιού το 1521...

Η αρχική ιδέα για το ταξίδι στηρίχθηκε στην συνθήκη Τορντεσίγιας (1494) που είχε υπογραφεί ανάμεσα στην Ισπανία και την Πορτογαλία και η οποία προέβλεπε ότι οποιαδήποτε κτήση δυτικά ενός νοητού μεσημβρινού που διέσχιζε την Νότια Αμερική (με βάση τις γνώσεις και τους χάρτες της εποχής..), θα ανήκε στην Ισπανία, ενώ οποιοδήποτε έδαφος προς τα ανατολικά θα ήταν πορτογαλικό... Ανατολικά λοιπόν του μεσημβρινού αυτού, τα περιθώρια είχαν ήδη εξαντληθεί για τους πορτογάλους... οι Ισπανοί όμως ακόμα έψαχναν τι υπήρχε στα δυτικά και ήθελαν απεγνωσμένα αν το βρουν. Νωρίτερα η αποστολή του Σολίς είχε λανθασμένα θεωρήσει το άνοιγμα του Ρίο ντε λα Πλάτα ως το πέρασμα προς έναν άλλο ωκεανό... Ο Μαγγελάνος επέμενε, με βάση τις δικές του μελέτες και υπολογισμούς, ότι έπρεπε να "παρακαμφθεί" η αμερικανική ήπειρος για να ανοίξει ο θαλάσσιος δρόμος προς τα νησιά των μπαχαρικών, τις Μολούκες και τις Ινδίες.

Η διχογνωμία του με τον πορτογάλο αντιβασιλιά, σχετικά με μια εκστρατεία στις Ινδίες, τον έφερε σε δυσμενή θέση, κατηγορήθηκε ακόμα και για προδοσία και έτσι έπαψε να προσφέρει τις υπηρεσίες ενός έμπειρου θαλασσοπόρου στον πορτογάλο βασιλιά Μανουέλ...

Μέσα σε τρεις μήνες, τα ισπανικά πλοία με 265 άνδρες πέρασαν τα Κανάρια και έφτασαν στις ακτές της Νότιας Αμερικής. Εκεί εκδηλώθηκε και μια πρώτη ανταρσία κατά του Μαγγελάνου, ο οποίος όμως την αντιμετώπισε στήνοντας άμεσα τις απαραίτητες κρεμάλες...

Οι λεπτομέρειες της αποστολής σώθηκαν χάρη στον Ιταλό Αντόνιο Πιγκαφέτα (Antonio Pigafetta 1485-1534), ο οποίος έφτασε στην Ισπανία το 1518 ως ακόλουθος του πρέσβη του Βατικανού και προστέθηκε ως "προεξέχων" επιβάτης στη λίστα του πλοίου Τρινιδάδ. Ο Πιγκαφέτα, με άφθονες ποιητικές και συναισθηματικές αναφορές, έδωσα πρώτος και την περιγραφή που οδήγησε στην ονομασία "Παταγονία"...
Στις πιο αφιλόξενες θάλασσες του κόσμου, στην πιο νότια άκρη της Αμερικής ηπείρου, μετά από μήνες πλεύσης και αναζήτησης, διαβάζουμε την εξής περιγραφή:

"...Καθυστερούμε εδώ δυο μήνες, χωρίς να δούμε ποτέ κανέναν κάτοικο. Μια μέρα, όταν δεν το περιμέναμε καθόλου, είδαμε έναν γίγαντα που στεκόταν στην άκρη της θάλασσας σχεδόν γυμνός και χόρευε, πηδούσε και τραγουδούσε, ενώ ταυτόχρονα έριχνε άμμο και σκόνη στο κεφάλι του..."

Αυτή η περιγραφή δόθηκε κατά την άφιξη των πλοίων στον κόλπο Σαν Χουλιάν (San Julian) το 1520. Λέγεται ότι ο Μαγγελάνος ονόμασε τους κατοίκους της περιοχής "παταγόνες" βλέποντας τεράστια ίχνη από πατημασιές των κυνηγών Τεουέλτσες, κάνοντας μια παραφθορά της φράσης "pata gao" που στα πορτογαλικά σημαίνει "μεγάλη πατούσα".

Στην ίδια περιοχή ο Μαγγελάνος επιτέλους κατάλαβε ότι υπήρχε ένα πέρασμα προς έναν άγνωστο και μεγάλο ωκεανό και το ονόμασε "στενό των αγίων πάντων" (estrecho de todos los santos) καθώς το ανακάλυψε την 1η Νοέμβρη 1520... Ευτυχώς ο ισπανός βασιλιάς άλλαξε το όνομα αργότερα για να τιμήσε τον υπαρκτό και εκλιπόντα καπετάνιο και να αφήσει στην ησυχία τους τους επουράνιους αγίους... Το στενό ακολουθεί ένα περίεργο σχήμα "S" με μήκος περίπου 570 χιλιόμετρα και ελάχιστο πλάτος 2 χλμ.

Τα δύσκολα άρχισαν αργότερα, στον ειρηνικό ωκεανό, καθώς η αποστολή δεν είχε προβλέψει τις τεράστιες αποστάσεις, που οδήγησαν σε μια τραγική έλλειψη εφοδίων, πόσιμου νερού και κυρίως... κουράγιου!
Ο Πιγκαφέτα περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τις αρρώστιες, τα υπολλείματα με τα οποία οι άντρες τρέφονταν (μούχλα, ξεραμένο δέρμα κλπ.), ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο επέπλεαν τα πτώματα στο νερό...!
"...τα σώματα των χριστιανών επιπλέουν με το πρόσωπο προς τον ουρανό, ενώ αυτά των ιθαγενών αντικρίζοντας τη θάλασσα..."

Ένα καθοριστικό χτύπημα για όλους ήταν η εμπλοκή του πληρώματος σε συγκρούσεις με τους ιθαγενείς στις Φιλιππίνες τον απρίλη του 1521. Εκεί έγινε η μάχη του Μακτάν, όπου ο καπετάνιος έπεσε σε ενέδρα, όπου αρχικά τον τραυμάτισαν με βέλη και ύστερα τον αποτελείωσαν με δόρατα από μπαμπού και ακόμα περισσότερα βέλη...

"...εκεί χάθηκε ο οδηγός μας, το φως μας και το στήριγμά μας..."

Οι Ισπανοί διαπραγματεύτηκαν την παράδοση του πτώματος του αρχηγού τους, αλλά οι ιθαγενείς δεν το δέχτηκαν και ο Μαγγελάνος έμεινε για πάντα εκεί...
Η αποστολή συνεχίστηκε με δύο μόλις πλοία (από τα πέντε που αρχικά είχαν ξεκινήσει από την ισπανία) και επικεφαλής της τέθηκε ο Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο (Juan Sebastian Elcano), ένας βάσκος θαλασσοπόρος ο οποίος έμελε να οδηγήσει το αποδεκατισμένο πλήρωμα στον μακρύ δρόμο της επιστροφής. Το μόνο πλοίο που επέστρεψε ήταν το Victoria, τρία ολόκληρα χρόνια μετά το ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Στο τελευταίο στάδιο του ταξιδιού, από τις Μολούκες προς την Ισπανία, το πλοίο Τρινιδάδ εγκαταλείφθηκε, μερικοί από τους άνδρες πέθαναν και άλλοι έμειναν στο πράσινο ακρωτήρι, για να γυρίσουν (λίγοι από αυτούς) λίγα χρόνια αργότερα, μετά από ακόμα περισσότερες κακουχίες και μάχες...

Totems in Western Canada

Totem poles near Capilano bridge, Vancouver

Tα τοτέμ, οι εντυπωσιακοί σκαλισμένοι και χρωματιστοί κορμοί είναι το κύριο χαρακτηριστικό της κουλτούρας των Ινδιάνων της δυτικής ακτής του Καναδά. Σε ένα μέρος όπου κυριαρχούν τα πυκνά δάση των κωνοφόρων, οι αυτόχθονες κάτοικοι επιδείκνυαν με αυτό τον τρόπο τη ταυτότητά τους, τιμούσαν ζωντανούς ή νεκρούς, καλωσόριζαν, θυμούνταν ένα γεγονός, ή ονόμαζαν μια περιοχή... Σίγουρα είχαν μια πνευματική σημασία για αυτούς που τα χάραζαν και τα αντίκρυζαν... Τα τοτέμ σκαλίζονταν συνήθως στο ξύλο του κόκκινου κέδρου, αλλά η αποσύνθεση του ξύλου στα υγρό περιβάλλον της δυτικής ακτής έχει καταστρέψει τα περισσότερα τοτέμ που είχαν χαραχτεί πριν το 1900.

Η συνήθης απεικόνιση είναι αρκούδες, πουλιά, βάτραχοι, άνθρωποι και η τεχνική και η εξάπλωση της αποδίδεται κυρίως στον λαό Χάιντα (Haida) που ζούσε στην περιοχή του νησιού Σάρλοτ (Queen Charlotte Island), στα ανοιχτά τηε Βρετανικής Καλομβίας. Εκεί βρίσκεται και το μόνο σημείο όπου μπορεί κανείς να δει τα τοτέμ στο φυσικό τους περιβάλλον, πιο συγκεκριμένα στο Gwaii Haanas National Park Reserve, μια προστατευμένη ζώνη του δυτικού αρχιπελάγους που αποτελείται από πάνω από εκατό μικρά νησιά... Είναι μια από τις ανέγγιχτες περιοχές της Βόρειας Αμερικής που προσεγγίζεται μόνο με κανό, ή μικρό πλοίο, ή ναυλωμένο υδροπλάνο. Μια επίσκεψη μπορεί να συνδυαστεί με τις κρουαζιέρες των μεγάλων πλοίων και με το πέρασμα και την παραμονή στο νησί Queen Charlotte.



Σήμερα τα τοτέμ κοσμούν τους δρόμους και τις πλατείες σχεδόν όλων των πόλεων της Βρετανικής Κολομβίας (British Columbia) καθώς έχουν αναγνωριστεί ως μια αυθεντική έκφραση της κουλτούρας των αυτοχθόνων στην δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής. Μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή από τοτέμ (που χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα) φιλοξενείται στο "βασιλικό μουσείο" που βρίσκεται στην πρωτεύουσα Βικτόρια, στο νησί Βανκούβερ (Royal British Columbia Museum), που είναι και το αρτιότερο ιστορικό μουσείο της πολιτείας.

Flora Patagonica

Η ιδιαίτερη χλωρίδα της Παταγονίας είναι ένας βασικός πόλος έλξης για τους επισκέπτες και περιπατητές των εθνικών πάρκων και των βουνών της περιοχής.

Αυτό είναι το δέντρο κοϊουε (coihue - nothofagus domebyi), που είναι το πιο μεγάλο της οικογένειας nothofagus. Η ευρύτερη οικογένεια fagus ταυτίζεται με την ευρωπαϊκή οξιά, αλλά τα δέντρα της Παταγονίας έχουν πολλά χαρακτηριστικά και με τις βελανιδιές, κυρίως ως προς τα φύλλα. Τα coihue είναι αρκετά κοινά σε μια μεγάλη περιοχή, από την βόρεια Παταγονία (περιοχή λιμνών, Μπαριλότσε Αργεντινής) έως τη γη του πυρός και το ακρωτήριο Χορν στο νότο. Χαρακτηριστικό του δέντρου είναι ότι δεν χάνει τα φύλλα του και μπορεί να ζήσει αρκετές εκατοντάδες χρόνια.


Η λένγκα (Lenga - nothofagus pumilio), το μικρότερο δέντρο που κυριαρχεί στα δάση του νότου της Παταγονίας, είναι δέντρο φυλλοβόλο και το φθινόπωρο αποκτά ένα κιτρινοκόκκινο χρώμα μοναδικής ομορφιάς. Κανονικά αναπτύσσεται σε μεγάλο υψόμετρο (περίπου στα 1700 μέτρα), αλλά στην περιοχή της γης του πυρός, εκεί δηλαδή που το κλίμα είναι πιο κρύο και οι άνεμοι ισχυρότεροι, η λένγκα περιορίζεται στην λεγόμενη "γραμμή του δάσους" που φτάνει μόλις μέχρι τα 600 μέτρα υψόμετρο. Από εκεί και πάνω ξεκινά η χαμηλή βλάστηση, το αλπικό (ή μάλλον ανδικό) λιβάδι...



Το αραγιάν (arrayan - luma apiculata) είναι ένα πολύ πιο σπάνιο φυτό που ζει κυρίως στην περιοχή των λιμνών της βόρειας Παταγονίας. Χαρακτηριστικό του, το κανελί χρώμα, που διακόπτεται από γκρίζες και λευκές λωρίδες και οι διακλαδώσεις που ξεκινούν σχεδόν από τη βάση του. Το αραγιάν ανήκει στην κατηγορία mirtaceas που περιλαμβάνει κυρίως τροπικά φυτά.

Pinguinos de Magallanes

Ο αναπαραγωγικός κύκλος του πιγκουίνου του Μαγγελάνου. Πρόκειται για ένα από τα κοινά είδη που συναντά κανείς σε συγκεκριμένους προστατευμένους βιότοπους κοντά στην πόλη Πούντα Αρένας της Χιλής, στην Ουσουάγια της Αργεντινής και αλλού...



Στην περιοχή του κόλπου Ότγουεϊ (Seno Otway), περίπου 45 χιλιόμετρα βόρεια της Πούντα Αρένας, υπάρχει η δυνατότητα για την προσέγγιση από ξηράς, μιας ενδιαφέρουσας αποικίας πιγκουίνων. Είναι εκπληκτικό να ανακαλύψει κανείς ότι οι πιγκουίνοι φωλιάζουν σε λαγούμια μέσα στη πάμπα, την άγονη στέπα της περιοχής, ανάμεσα στους λαγούς και τα άλλα μικρά ζώα. Κάθε πρωινό, σχεδόν τελετουργικά, βγαίνουν από τις φωλίες τους και κατευθύνονται προς τη θάλασσα, όπου και θα παραμείνουν μέχρι και το απόγευμα για να βρουν την τροφή τους...

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα αποικία βρίσκεται στο νησί Μαγκνταλένα (Isla Magdalena), όπου οδηγούν πολλές κρουαζιέρες με σκάφη τύπου ζόντιακ που ξεκινούν από την Πούντα Αρένας και περιλαμβάνουν και το νησί Μάρτα με την αποικία των θαλάσσιων λεόντων. Τα σκάφη αποπλέουν από την τοποθεσία Laredo Bay, 25 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης και η όμορφη αυτή εξερεύνηση διαρκεί περίπου 3 ώρες.

Blue Ice?

Στη φωτογραφία φαίνεται ένα από τα παγόβουνα που έχουν φράξει έναν από τους βραχίονες της λίμνης Αργεντίνο, συγκεκριμένα στην κατάληξη του παγετώνα Ουψάλα. Η πρόσβαση για τα πλοία είναι πλέον αδύνατη και οι τουρίστες αντικρύζουν τον παγετώνα από μια απόσταση περίπου 15 χιλιομέτρων...

Το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα οφείλεται στην πυκνότητα του πάγου. Όσο πιο πυκνός είναι, τόσο πιο έντονη είναι και η μπλε απόχρωση. Όταν το χιόνι πέφτει φαίνεται άσπρο γιατί είναι πολύ αραιό και έτσι διαθλώνται ολα τα χρώματα. Όταν ο πάγος συμπιεστεί και γίνει μια πολύ πυκνότερη μάζα που οδηγεί στο σχηματισμό του παγετώνα, το οξυγόνο που εγκλωβίζεται είναι πολύ λιγότερο, με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιείται η διάθλαση του μπλε χρώματος το οποίο και φαίνεται πιο έντονα...

Parque Nacional Los Glaciares Patagonia

Άποψη του παγετώνα Σπεγκατσίνι, που πήρε το όνομά του προς τιμήν του Ιταλού βοτανολόγου που βρέθηκε στην περιοχή στις αρχές του 20ου αιώνα και ήταν ο πρώτος που εξερεύνησε την τοπική χλωρίδα. Ο παγετώνας έχει έκταση περίπου 65 τ.χλμ. και μέσο πλάτος 1,5 χλμ, αλλά είναι κυρίως γνωστός για τα ψηλά του τοιχώματα που φτάνουν μέχρι τα 135 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης! Η πρόσβασή του γίνεται μόνο με σκάφος από τη λίμνη, κάτι που περιλάμβάνεται σε όλα τα τουριστικά πακέτα που πωλούνται με αφετηρία το Ελ Καλαφάτε. Οι εκδρομές πραγματοποιούνται με καταμαράν, τα οποία κατασκευάστηκαν σε ναυπηγεία κοντά στο Μπουένος Άιρες, και μεταφέρθηκαν από τα λιμάνια του Ατλαντικού με φορτηγά (!) ειδικά για τις εκδρομές στη λίμνη Αργεντίνο (lago Argentino).

Ο παγετώνας Σπεγκατσίνι (Spegazzini) είναι από τους μεγαλύτερους του εθνικού πάρκου, με εντυπωσιακά τοιχώματα, έντονη "κινητικότητα" και βρίσκεται στο νότιο τμήμα του πάρκου, το οποίο πήρε τον τίτλο αυτό και θεωρείται προστατευμένη περιοχή από το 1937. Οι δεκάδες παγετώνας, που αποτελούν την τρίτη παγκοσμίως συσσωρευμένη και παγωμένη ποσότητα γλυκού νερού, μετά την Ανταρκτική και τη Γροιλανδία, καταλήγουν κυρίως σε δύο λίμνες, την λίμνη Αργεντίνο (lago Argentino) στα νότια και τη λίμνη Βιέντμα στα βόρεια. Έχουν έκταση πάνω απο 1000 τ.χλμ. η καθεμιά και τα νερά τους τροφοδοτούν τον ποταμό Σάντα Κρουζ που διασχίζει την ομώνυμη επαρχία μέχρι τις εκβολές του στον Ατλαντικό Ωκεανό...

Το εθνικό πάρκο των παγετώνων έχει περίπου 350 μικρούς και μεγαλύτερους παγετώνες, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται σε μια διαδικασία διαρκούς συρρίκνωσης.

Σε τι έγκειται όμως αυτή η συρρίκνωση;
Οι παγετώνες είναι τεράστιες μάζες από συμπιεσμένο και παγωμένο χιόνι πολλών ετών (ίσως και αιώνων) οι οποίες εγκλωβίζονται στις κοιλάδες και τους αυχένες των βουνών. Η κινητήριος δύναμη αυτής της μάζας είναι το ίδιο το βάρος της, που την οδηγεί σε μια αργή, κατηφορική κίνηση, προσπαθώντας να βρει μια "διέξοδο"... Η κίνηση αυτή είναι που χαράσει βαθιές κοιλάδες παρασύροντας τεράστιες ποσότητες λάσπης, χώματος, ιζημάτων, πετρών, άμμου στο πέρασμά της. Ο κάθε παγετώνας λοιπόν, υπολογίζεται ότι κινείται κάποια μέτρα κάθε χρόνο και χάνει μια ποσότητα από το συσσωρευμένο παγωμένο υλικό του. Έτσι, αν η ποσότητα του φρέσκου χιονιού που θα πέσει το χειμώνα ψηλά στα βουνά και η οποία θα αποτελέσει την πηγή τροφοδοσίας του παγετώνα, αλλά και το μοχλό πίεσης της μάζας προς την κατωφέρεια, δεν είναι ίση με την ποσότητα που χάνεται στην κατάληξη του παγετώνα, τότε αυτός συρρικνώνεται... Πρόκειται για μια λεπτή ισορροπία που διαταράσσεται όταν οι χιονοπτώσεις στα βουνά μειωθούν δραστικά, κάτι που οδηγεί στην μη αναπλήρωση του υλικού του παγετώνα που καθημερινά προχωρά και χάνει ένα μέρος της επιφάνειάς του...