Magallanes

Ο Πορτογάλος Μαγγελάνος, ο πρώτος που έπλευσε στα αφιλόξενα νερά της Παταγονίας, πριν από 5 αιώνες... Υπήρξε βετεράνος των πορτογαλικών κτήσεων στην Ινδία, έχοντας συμμετάσχει σε αρκετές μάχες και ταξίδια. Ήταν αναμφίβολα ένας πολύπειρος καπετάνιος, διοικητής και στρατιωτικός, διαπνεόμενος από την επιθυμία για την διάνοιξη νέων θαλάσσιων δρόμων... Ένας ακόμα πορτογάλος στην υπηρεσία του ισπανικού στέμματος, ο οποίος όμως κατάφερε το αδιανόητο για την εποχή του... Να φύγει από την Ισπανιά προς τα δυτικά και να γυρίσει από τα ανατολικά... Ο ίδιος δεν κατάφερε να δει αυτό τον άθλο να πραγματοποιείται καθώς σκοτώθηκε από ιθαγενείς στις Φιλιππίνες, σε μια πολύ σημαντική καμπή του όλου ταξιδιού το 1521...

Η αρχική ιδέα για το ταξίδι στηρίχθηκε στην συνθήκη Τορντεσίγιας (1494) που είχε υπογραφεί ανάμεσα στην Ισπανία και την Πορτογαλία και η οποία προέβλεπε ότι οποιαδήποτε κτήση δυτικά ενός νοητού μεσημβρινού που διέσχιζε την Νότια Αμερική (με βάση τις γνώσεις και τους χάρτες της εποχής..), θα ανήκε στην Ισπανία, ενώ οποιοδήποτε έδαφος προς τα ανατολικά θα ήταν πορτογαλικό... Ανατολικά λοιπόν του μεσημβρινού αυτού, τα περιθώρια είχαν ήδη εξαντληθεί για τους πορτογάλους... οι Ισπανοί όμως ακόμα έψαχναν τι υπήρχε στα δυτικά και ήθελαν απεγνωσμένα αν το βρουν. Νωρίτερα η αποστολή του Σολίς είχε λανθασμένα θεωρήσει το άνοιγμα του Ρίο ντε λα Πλάτα ως το πέρασμα προς έναν άλλο ωκεανό... Ο Μαγγελάνος επέμενε, με βάση τις δικές του μελέτες και υπολογισμούς, ότι έπρεπε να "παρακαμφθεί" η αμερικανική ήπειρος για να ανοίξει ο θαλάσσιος δρόμος προς τα νησιά των μπαχαρικών, τις Μολούκες και τις Ινδίες.

Η διχογνωμία του με τον πορτογάλο αντιβασιλιά, σχετικά με μια εκστρατεία στις Ινδίες, τον έφερε σε δυσμενή θέση, κατηγορήθηκε ακόμα και για προδοσία και έτσι έπαψε να προσφέρει τις υπηρεσίες ενός έμπειρου θαλασσοπόρου στον πορτογάλο βασιλιά Μανουέλ...

Μέσα σε τρεις μήνες, τα ισπανικά πλοία με 265 άνδρες πέρασαν τα Κανάρια και έφτασαν στις ακτές της Νότιας Αμερικής. Εκεί εκδηλώθηκε και μια πρώτη ανταρσία κατά του Μαγγελάνου, ο οποίος όμως την αντιμετώπισε στήνοντας άμεσα τις απαραίτητες κρεμάλες...

Οι λεπτομέρειες της αποστολής σώθηκαν χάρη στον Ιταλό Αντόνιο Πιγκαφέτα (Antonio Pigafetta 1485-1534), ο οποίος έφτασε στην Ισπανία το 1518 ως ακόλουθος του πρέσβη του Βατικανού και προστέθηκε ως "προεξέχων" επιβάτης στη λίστα του πλοίου Τρινιδάδ. Ο Πιγκαφέτα, με άφθονες ποιητικές και συναισθηματικές αναφορές, έδωσα πρώτος και την περιγραφή που οδήγησε στην ονομασία "Παταγονία"...
Στις πιο αφιλόξενες θάλασσες του κόσμου, στην πιο νότια άκρη της Αμερικής ηπείρου, μετά από μήνες πλεύσης και αναζήτησης, διαβάζουμε την εξής περιγραφή:

"...Καθυστερούμε εδώ δυο μήνες, χωρίς να δούμε ποτέ κανέναν κάτοικο. Μια μέρα, όταν δεν το περιμέναμε καθόλου, είδαμε έναν γίγαντα που στεκόταν στην άκρη της θάλασσας σχεδόν γυμνός και χόρευε, πηδούσε και τραγουδούσε, ενώ ταυτόχρονα έριχνε άμμο και σκόνη στο κεφάλι του..."

Αυτή η περιγραφή δόθηκε κατά την άφιξη των πλοίων στον κόλπο Σαν Χουλιάν (San Julian) το 1520. Λέγεται ότι ο Μαγγελάνος ονόμασε τους κατοίκους της περιοχής "παταγόνες" βλέποντας τεράστια ίχνη από πατημασιές των κυνηγών Τεουέλτσες, κάνοντας μια παραφθορά της φράσης "pata gao" που στα πορτογαλικά σημαίνει "μεγάλη πατούσα".

Στην ίδια περιοχή ο Μαγγελάνος επιτέλους κατάλαβε ότι υπήρχε ένα πέρασμα προς έναν άγνωστο και μεγάλο ωκεανό και το ονόμασε "στενό των αγίων πάντων" (estrecho de todos los santos) καθώς το ανακάλυψε την 1η Νοέμβρη 1520... Ευτυχώς ο ισπανός βασιλιάς άλλαξε το όνομα αργότερα για να τιμήσε τον υπαρκτό και εκλιπόντα καπετάνιο και να αφήσει στην ησυχία τους τους επουράνιους αγίους... Το στενό ακολουθεί ένα περίεργο σχήμα "S" με μήκος περίπου 570 χιλιόμετρα και ελάχιστο πλάτος 2 χλμ.

Τα δύσκολα άρχισαν αργότερα, στον ειρηνικό ωκεανό, καθώς η αποστολή δεν είχε προβλέψει τις τεράστιες αποστάσεις, που οδήγησαν σε μια τραγική έλλειψη εφοδίων, πόσιμου νερού και κυρίως... κουράγιου!
Ο Πιγκαφέτα περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τις αρρώστιες, τα υπολλείματα με τα οποία οι άντρες τρέφονταν (μούχλα, ξεραμένο δέρμα κλπ.), ακόμα και τον τρόπο με τον οποίο επέπλεαν τα πτώματα στο νερό...!
"...τα σώματα των χριστιανών επιπλέουν με το πρόσωπο προς τον ουρανό, ενώ αυτά των ιθαγενών αντικρίζοντας τη θάλασσα..."

Ένα καθοριστικό χτύπημα για όλους ήταν η εμπλοκή του πληρώματος σε συγκρούσεις με τους ιθαγενείς στις Φιλιππίνες τον απρίλη του 1521. Εκεί έγινε η μάχη του Μακτάν, όπου ο καπετάνιος έπεσε σε ενέδρα, όπου αρχικά τον τραυμάτισαν με βέλη και ύστερα τον αποτελείωσαν με δόρατα από μπαμπού και ακόμα περισσότερα βέλη...

"...εκεί χάθηκε ο οδηγός μας, το φως μας και το στήριγμά μας..."

Οι Ισπανοί διαπραγματεύτηκαν την παράδοση του πτώματος του αρχηγού τους, αλλά οι ιθαγενείς δεν το δέχτηκαν και ο Μαγγελάνος έμεινε για πάντα εκεί...
Η αποστολή συνεχίστηκε με δύο μόλις πλοία (από τα πέντε που αρχικά είχαν ξεκινήσει από την ισπανία) και επικεφαλής της τέθηκε ο Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο (Juan Sebastian Elcano), ένας βάσκος θαλασσοπόρος ο οποίος έμελε να οδηγήσει το αποδεκατισμένο πλήρωμα στον μακρύ δρόμο της επιστροφής. Το μόνο πλοίο που επέστρεψε ήταν το Victoria, τρία ολόκληρα χρόνια μετά το ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Στο τελευταίο στάδιο του ταξιδιού, από τις Μολούκες προς την Ισπανία, το πλοίο Τρινιδάδ εγκαταλείφθηκε, μερικοί από τους άνδρες πέθαναν και άλλοι έμειναν στο πράσινο ακρωτήρι, για να γυρίσουν (λίγοι από αυτούς) λίγα χρόνια αργότερα, μετά από ακόμα περισσότερες κακουχίες και μάχες...