Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στα γαλλικά

Τον Οκτώβρη του 2011 ολοκληρώθηκε ένας διετής κύκλος ιστορικής έρευνας και καταγραφής στα πλαίσια μεταπτυχιακού προγράμματος του Πανεπιστημίου Caen Basse Normandie (Γαλλία). Το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο εξειδικεύεται στη σύγχρονη ιστορία καθώς η πόλη αυτή της Νορμανδίας υπέφερε άμεσα και περισσότερο από κάθε άλλη από την απόβαση του 1944. Ήταν επόμενο λοιπόν, η ακαδημαϊκή της κοινότητα να επικεντρωθεί μεταπολεμικά στα γεγονότα του 1944 και εν γένει στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πρόσπαθειες του Πανεπιστημίου πάνω σε αυτόν τον τομέα έρευνας συμπληρώνονται και από τη μεγάλη συλλογή του μουσείου Mémorial de Caen με μια ιδιαίτερη αναφορά στην προπαγάνδα εκείνης της περιόδου. Οι έρευνας έγιναν υπό την επίβλεψη του καθηγητή σύγχρονης ιστορίας Jean Quellien.

Αφίσες Προπαγάνδας στην Ελλάδα (1940 - 1949)

Ο πρώτος τόμος της εργασίας περιέχει τα κείμενα που επεξηγούν τις αφίσες, αναλύουν το περιεχόμενό τους και παραθέτουν παράλληλα ιστορικά στοιχεία για την εν λόγω εποχή (1940 - 1949). Το βασικό πλάνο που ακολουθείται συνάδει με την βασική χρονολογική σειρά των γεγονότων : Ελληνοϊταλικός πόλεμος (με κάποια στοιχεία για την προπαγάνδα της δικτατορίας Μεταξά), Κατοχή (τα ευρήματα αυτής της περιόδου είναι πιο περιορισμένα), Αντίσταση ( η συλλογή των αφισών του ΕΑΜ είναι και η μεγαλύτερη), Εμφύλιος (αφίσες των εκλογών του 1946 , αντικομμουνισμός και ελάχιστα δείγματα προπαγάνδας του ΔΣΕ).

Μέσα από το υλικό προπαγάνδας που βρέθηκε περιγράφεται με γλαφυρό τρόπο μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας μας. Η όλη συλλογή από αφίσες και υλικό προπαγάνδας εντάσσεται πλεόν και στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή συλλογή που φιλοξενείται στο μουσείο Mémorial de Caen.

Ο δεύτερος τόμος παρουσιάζει το ουσιαστικό αντικείμενο της έρευνας, τις αφίσες. Το εικονογραφικό υλικό αποτελείται συνολικά από 148 στοιχεία : σε αυτά περιλαμβάνονται κυρίως αφίσες προπαγάνδας, αλλά και κάποιες προκυρήξεις καθώς και κάποια προπαγανδιστικά εξώφυλλα που συμπληρώνουν την πολιτική και κοινωνική έκφραση της εποχής.
Οι πηγές του προπαγανδιστικού υλικού υπήρξαν ποικίλες : Γενικά Αρχεία του Κράτους (κεντρική υπηρεσία και γραφεία Σερρών και Σάμου), αρχεία ΑΣΚΙ, αρχεία ΕΛΙΑ, αρχεία εφημερίδων, αφίσες μέσα από φωτογραφικά άλμπουμ της εποχής, αρχεία της Εθνικής Τράπεζας (συλλογή Ασπιώτη ΕΛΚΑ) κα.

Τα Τάγματα Ασφαλείας στη Νότια Ελλάδα (1943 - 1944)

Ο δεύτερος κύκλος (δεύτερη χρονιά) του μεταπτυχιακού επικεντρώθηκε στο θέμα του ένοπλου δωσιλογισμού στην κατεχόμενη Ελλάδα. Ως κύρια έκφραση αυτού του φαινομένου η έρευνα αναλύει την περίπτωση των Ταγμάτων Ασφαλέιας (Ευζώνων και Χωροφυλακής) στην Νότια Ελλάδα : Πελοπόννησος, Εύβοια, Αθήνα - Αττική, Αιτωλοακαρνανία. Σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα ένοπλα σώματα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς (από τους οποίους άλλωστε εξοπλίστηκαν) κατά την Κατοχή στην Ελλάδα ήταν πολυπληθή. Η δομή τους δεν ήταν πάντοτε ξεκάθαρη καθώς από τις αρχές του 1944 παρατηρούμε τη δημιουργία νέων "Προτύπων Ταγμάτων Χωροφυλακής" που υπάγονταν στο Υπουργείο Εσωτερικών και έδρασαν στην Πελοπόννησο. Σε κάθε περίπτωση, η κύρια δραστηριότητα αυτών των ενόπλων σχηματισμών, που συχνά δρούσαν συνδυαστικά ή κοινά, ήταν οι "εκκαθαριστικές επιχειρήσεις" κατά των κομμουνιστών - ανταρτών του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Όπως προκύπτει από τις πηγές (και ιδιως από τα γερμανικά αρχεία) αυτές οι επιχειρήσεις ήταν συνήθως κοινές (ΤΑ και γερμανικά σώματα στρατού), οργανωμένες και καθοδηγούμενες από τους Γερμανούς. Τα τάγματα ασφαλείας παρουσιάζονται από τα γερμανικά αρχεία ως μια "βοηθητική δύναμη" που όμως είναι αξιόπιστη και χρήσιμη καθώς γνωρίζει καλά τον αντίπαλο και το "πεδίο της μάχης"...

Η δομή της ιστορικής έρευνας έχει ως εξής : 1) Δημιουργία των ΤΑ (αίτια, κοινωνιολογία, ποσοτική προσέγγιση, πολιτική κάλυψη από την Κυβέρνηση Ράλλη) - 2) Δράση των ΤΑ (σύνοψη επιχειρήσεων ανά περιοχή, η στάση της Κυβέρνησης της Μέσης Ανατολής απέναντί τους, αντικομμουνιστική προπαγάνδα, αντίποινα, ανακοινώσεις των ΤΑ κτλ) -
3) "Εκκαθάριση", Μνήμη, Αποκατάσταση (Δίκες Δωσιλόγων, τύχη των ΤΑ κατά τα Δεκεμβριανά, αξιοποίηση κατά τον Εμφύλιο, μεταπολεμική ανάμνηση και αποκατάσταση κατά της Δικτατορία 1967 - 1974.

Στη αναζήτηση πηγών ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η συμβολή του κατοχικού τύπου που μετέφερε ανακοινώσεις των ΤΑ, αλλά και προπαγάνδα υπέρ της δημιουργίας τους. Τα γερμανικά αρχεία (αρχεία της Ακαδημίας Αθηνών σε μικροφίλμ) αναφέρουν πολλάκοις τα ΤΑ στα χρονικά των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οι αναφορές επίσης των αρχηγών των ΤΑ που συντάχθηκαν μεταπολεμικά (αρχεία ΔΙΣ) αποδεικνύουν και την ντε φάκτο αποκατάσταση της δράσης τους.

Οι 150 σελίδες του τόμου περιλαμβάνουν και μια αξιόλογη συλλογή από φωτογραφίες και σχετικά έγγραφα.

Ανακοίνωση του επικεφαλής των ΤΑ Πάτρας σχετικά με εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή (εφημερίδα "Νεολόγος").

Τα δυτικά φιορδ της Ισλανδίας - Westfjords

Στην βορειοδυτική άκρη της Ευρώπης...

Εκεί που η άγρια φύση, η απόλυτη ερημιά, ο αμείλικτος καιρός, οι γυμνές ακτές και η κυρίαρχη θάλασσα οδήγησαν τον άνθρωπο στα να φτιάξει μύθους για φαντάσματα και ξωτικά. Εκεί η ανθρώπινη φύση δεν κατάφερε ποτέ να επιβληθεί πλήρως, αλλά αφήνει πάντα το παιχνίδι της ζωής στις υπέρτερες δυνάμεις του βόρειου Ατλαντικού...

Η πιο απομακρυσμένη, η πιο αραιοκατοικημενη, η πλέον ανεξερεύνητη περιοχή της Ισλανδίας... Και αν σκεφτούμε ότι η ίδια η Ισλανδία, η νησιωτική αυτή χώρα με την τεράστια ακτογραμμή, το ηφαιστειογενές έδαφος και την παγωμένη ενδοχώρα είναι από μόνη της μια "ταξιδιωτική πρόκληση", τα δυτικά φιορδ είναι η κρυμμένη και λιγότερο προβεβλημένη πλευρά της... η μεγάλη βορειοδυτική χερσόνησος, το "κεφάλι της πάπιας" που ξεχωρίζει εξετάζοντας το χάρτη της χώρας- οι ακτογραμμές εκεί φέρουν ακέραια και ξεκάθαρα τα σημάδια της διάβρωσης, η βλάστηση είναι ανύπαρκτη στα ανεμοδαρμένα λειβάδια, δέντρα δεν υπάρχουν, μόνο ιδανικά βοσκοτόπια για τα πρόβατα και πλούσιες θάλασσες για τους ψαράδες...
Αν κινηθείτε σε αυτή την περιοχή θυμηθείτε ότι ένα μεγάλο μέρος των διαδρομών γίνεται αναγκαστικά σε χωματόδρομους καθώς δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική!
Η πρωτεύουσα και το μεγαλύτερο "αστικό κέντρο" της περιοχής που αριθμεί μόλις 7.000 κατοίκους είναι η πόλη Ίσαφιορντουρ (Ísafjörður) η οποία βρίσκεται καλά προστατευμένη από τους ανέμους και τις χιονοθύελλες σε ένα από τα στενά φιορδ της περιοχής

Οι υπόλοιποι οικισμοί στα δυτικά φιορδ είναι ουσιαστικά ένα σύνολο από αγροικίες, ένα οικογενειακό αγρόκτημα που ανήκει συνήθως σε οικογένειες κτηνοτρόφων ή ψαράδων- δείγματα της ελάχιστης ανθρώπινης παρουσίας και επιρροής μέσα στην απεραντοσύνη του φυσικού τοπίου... Κι όμως ακόμα και σήμερα, σε τέτοια μέρη μεγαλώνουν παιδιά που κάνουν πολλά χιλιόμετρα για να πάνε στο σχολείο, σε μέρη που εμείς κουραζόμαστε να πάμε ως τουρίστες και μάλιστα με καλό καιρό και κατά τη διάρκεια της ατέλειωτης καλοκαιρινής μέρας! Ας μην ξεχνάμε ότι ο χειμώνας, εκτός του κρύου και των ακραίων φαινομένων που έρχονται κατευθείαν από τον ωκεανό, έχει και το χαρακτηριστικό της ατέλειωτης νύχτας, μιας νύχτας που μπορεί να διαρκεί 18-20 ώρες , με ένα μικρό διάλειμμα καταχνιάς και λυκόφωτος που σηματοδοτεί το ελάχιστο πέρασμα του ήλιου!


Ένα από τα πλέον αξιόλογα αξιοθέατα της περιοχής είναι οι βράχοι Λάτραμπιαργκ (Látrabjarg) που μάλιστα αναγνωρίζονται και ως το δυτικότερο σημείο της Ευρώπης (αν και η Ισλανδία δεν αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής ηπειρωτικής ενδοχώρας)- Οι βράχοι είναι μια αλληλουχία κάθετης βραχώδους ακτογραμμής με μήκος περίπου 14χλμ και ύψος που φτάνει τα 440μέτρα! Ιδανικός τόπος για περπάτημα...

Ένα παχύ στρώμα γρασιδιού καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια που καταλήγει στους κάθετους βράχους και είναι πολύ εύκολο για κάποιον να παρασυρθεί και να φτάσει στην άκρη του γκρεμού σε σημεία που προκαλούν ίλιγγο. Εκεί, μια άλλη έκπληξη περιμένει τον επισκέπτη: σαν να έχει γυρίσει ένας διακόπτης, σαν να έχει ενεργοποιηθεί ένα ηχητικό σύστημα, μια εκκωφαντική οχλαγωγία από χιλιάδες πουλιά αντηχεί στους βράχους... Αμέτρητες φωλιές, αμέτρητα θαλασσοπούλια που πηγαινοέρχονται πριν ή μετά το ψάρεμα στην κρύα θάλασσα, μια πανδαισία της φύσης, μια αποκάλυψη του ανέγγιχτου φυσικού πλούτου... Πολλοί είναι αυτοί που ξαπλώνουν μπρούμυτα και απολαμβάνουν αυτό το θέαμα ή προσπαθούν να φωτογραφίσουν τα πουλιά από πολύ κοντά - δεν είναι πάντα εύκολο! Μάλιστα, οι ντόπιοι χωρικοί παλιότερα και σε εποχές που τα τρόφιμα ήταν σπάνια, οργάνωναν μια εμπειρική αλλά πολύ επικίνδυνη καταρρίχηση στους βράχους για να πάρουν τα αυγά από τις φωλιές των πουλιών...



Εκτός από τα διάφορα είδη γλάρου, το πουλί που "κλεβει την παράσταση" και έχει γίνει η μασκότ της Ισλανδίας είναι ο πουφίνος ή φρατέρκουλος (δυστυχώς στα ελληνικά δεν υπάρχει μια ικανοποιητική μετάφραση για την ονομασία του πουλιού) - πρόκειται για το είδος fratercula arctica (puffin) που απαντάται σε ολόκληρο το βόρειο Ατλαντικό. Το χειμώνα το πουλί αυτό μπορεί να φτάσει μέχρι και τις ακτές του Μαρόκου για να αποφύγει το εξοντωτικό κρύο. Χαρακτηριστικό είναι το ράμφος του που χωράει μέχρι και 15 - 20 ψάρια. Μπορούν να βουτήξουν σε αρκετά μέτρα βάθος για να βρούν την τροφή τους, ενώ ξεχωρίζουν από το νευρικό και γρήγορο φτερούγισμά τους και κινούνται χαμηλά, παράλληλα με τη θάλασσα. Οι μεγαλύτερες αποικίες από φρατέρκουλους βρίσκονται στα νησιά Βέστμαν, κοντά στη νότια ακτή της Ισλανδίας όπου μάλιστα αποτελούν και μια από τις ντόπιες γαστρονομικές σπεσιαλιτέ (κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στα νησιά Φαρόε).

Για να φτάσετε μέχρι εκεί και σχεδόν να αγγίξετε τα θαλασσοπούλια θα πρέπει να διανύσετε 46 χλμ χωματόδρομου κατά μήκος μιας επιβλητικής ακτογραμμής... Θα διαπιστώσετε επίσης ότι στο μέρος που θα φτάσετε, σε αυτό το μοναδικό μνημείο της φύσης, δεν υπάρχει καμία "τουριστική αξιοποίηση", ούτε εστιατόριο, ούτε "κέντρο επισκεπτών", ούτε κατάστημα με αναμνηστικά... Ότι φωτογραφίσετε, ότι δείτε και ότι θυμάστε είναι αυτά που θα σας μείνουν από τους βράχους Λάτραμπιαργκ...